Ask the expert: Plastisch chirurg dr. Jacques van der Meulen

Over neuzen, opereren met twee handen en autootjes uit elkaar halen

Hij praat op zachte, beminnelijke toon, de laptop naast hem om af en toe beeld bij het woord te voegen. Bijvoorbeeld over de neuscorrecties die hij verricht, maar ook als het gesprek gaat over mannelijke uitstraling. Hij laat een foto van de voormalige Italiaanse president Silvio Berlusconi zien. “Kijk, na zijn facelift ziet hij er weliswaar jonger uit, maar ook vrouwelijker.”

Lachend: “Nou, dat wil je als man natuurlijk niet, zeker niet als je Berlusconi heet. Dan wil je een krachtige, vierkante kaaklijn. Zijn chirurg heeft niet goed nagedacht over de verschillen in het gezicht tussen mannen en vrouwen. Mannen hebben bijvoorbeeld van nature een lagere wenkbrauwstand. Als je bij mannen op precies dezelfde manier een ooglidcorrectie uitvoert als bij vrouwen, dan krijg je bij vrouwen een benaderbare uitstraling, maar zo’n open blik wordt bij mannen uitgelegd als kwetsbaar. Door de toenemende vraag van mannen naar cosmetische behandelingen zijn we als plastisch chirurgen die verschillen steeds beter gaan begrijpen.”

De behandelingen zullen, verwacht Van der Meulen, nog verfijnder worden nu het aantal mannelijke cliënten jaar na jaar blijft stijgen. Bij Velthuis werden in 2008 700 mannen behandeld, nu is dat een zesvoud van toen. Van der Meulen: “Het taboe begint langzaam te verdwijnen. Hoe meer mannen openlijk vertellen over een ingreep, hoe lager de drempel voor anderen wordt.’’

Komen mannen voor een ingreep om een andere reden dan vrouwen?

“Nee, ook mannen willen er niet ouder uitzien dan ze zijn. Ik krijg bijvoorbeeld mannen van middelbare leeftijd op consult die het niet erg vinden om ouder te worden, maar er niet moe uit willen zien omdat het daardoor ook lijkt alsof je minder capabel bent. Onderzoek wijst uit dat iemand die er fit en uitgeslapen uitziet, betere carrièremogelijkheden hebben. Mensen oordelen soms streng over cosmetische ingrepen, maar we vinden het toch ook volkomen normaal als iemand nette kleren koopt en naar de kapper gaat? Als je eenmaal doorhebt hoe groot de sociale en professionele waarde van je gezicht is, dan is het niet anders dan logisch dat steeds meer mensen hierin investeren.”

Jacques van der Meulen heeft zijn eigen visie ontwikkeld op het gebied van de plastische chirurgie en cosmetische esthetiek. Duizenden foto’s heeft hij bestudeerd, congressen bezocht en wetenschappelijke onderzoeken bestudeerd om gesterkt te worden in zijn overtuiging dat het nastreven van de huidige schoonheidsidealen eigenlijk heel erg onnatuurlijk is.”

Waarom?

“Iedereen ziet weleens een bekende Nederlander bij wie hij denkt: “Wat ziet die eruit”. Je luistert niet meer naar wat hij of zij zegt, je bent alleen nog maar naar zijn of haar hoofd aan het kijken. Mijn mening is dat je als arts de natuurlijke grenzen van iemand moet respecteren. Je kunt met fillers en operaties echt heel mooie resultaten behalen, maar je moet ergens ophouden. Ik probeer mensen er daarom beter uit te laten zien zonder dat opvalt dat er iets is gedaan. Niet zozeer om iemand jonger te maken, maar ervoor te zorgen dat je er goed uitziet voor je leeftijd.”

Zit er dan een grens aan wat normaal is en is er dan geen weg terug als je daaraan voorbijgaat?

“Natuurlijk kan ik ervoor zorgen dat iemand er tien jaar jonger uitziet, maar dan maak je iemand echt anders. Oke, je krijgt een tien jaar jonger gezicht, maar dat komt dan niet meer overeen met de rest van je lichaam. Er zijn websites van Amerikaanse collega’s waarop je ziet dat mensen op die manier zijn behandeld. Dan zien ze er hartstikke goed, of misschien wel een beetje te goed uit, maar ze zijn niet meer dezelfde persoon. Dan klopt het gezicht niet meer. Ervoor zorgen dat het resultaat overeenkomt met je persoonlijke uitstraling en dus past bij jezelf. Want als je gezicht niet meer bij je past is er geen weg terug. Perfectie zoals bij schoonheidsidealen bestaat gewoon niet. Ik ben als plastisch chirurg opgeleid om iets zo perfect mogelijk te maken, maar in feite is dat heel raar. Want je bent dan continu op zoek naar iets wat niet mogelijk is.”

Je bent expert in neuscorrecties. Hoe belangrijk is de neus in het gelaat?

“De neus is voornamelijk belangrijk voor de eigenaar. Als je communiceert met iemand, dan doe je dat meestal face to face, recht naar voren. Je neus is dan tweedimensionaal, dus plat. Je let bij elkaar op mimiek, ogen en uitstraling, de neus is daarin minder belangrijk. Anders is dat als je schuin kijkt naar iemand of van de zijkant.”

Wat gebeurt er dan?

“En-profile is de neus een veel groter deel van je gezicht. Daarvan is vooral de eigenaar zich bewust. Die denkt al snel dat zijn neus iedereen opvalt en kan dat niet meer loslaten. Maar het is zelden een probleem voor degene waarmee je praat.”

Wat gek. Valt bijvoorbeeld een grote neus dan niet op?

“De omgeving bestaat uit twee groepen. De mensen die je niet kennen en de mensen die je wel kennen. De mensen die je niet kennen, zijn sowieso al niet geïnteresseerd in je neus. Als je op straat loopt, kijkt echt niemand naar je neus. Maar de eigenaar van de neus kijkt wel vaak naar zichzelf in detail en is zich er zeer bewust van. Zij kijken eerder naar je gemoedstoestand. Of je goed hebt geslapen, of je vrolijk bent enzovoort. Ze kijken naar hoe het met je gaat, niet naar jou in detail.

Je hoort vaak vanuit de omgeving “wil jij je neus laten opereren? Waarom dat dan”? Je krijgt weinig steun of empathie vanuit de omgeving, omdat zij het probleem niet zien. Dat wil niet zeggen dat er geen probleem is, want de eigenaar kan er echt onder gebukt gaan en de chirurg zal dat serieus nemen. Daar ligt ook de oplossing. Het creëren van een neus die beter bij het gezicht past, haalt de zorg bij de eigenaar weg.”

Interessant. In hoeverre kan er een psychische oorzaak liggen achter de wens iets aan je neus te laten doen?

“Bij neusoperaties zie je dat relatief vaker dan bij andere ingrepen. Er moet wel een realistisch verwachtingspatroon zijn. Als ik merk dat een cliënt een labiel zelfbeeld heeft of in een kwetsbare levensfase zit, dan is een operatie niet de juiste oplossing. Sterker nog, dan kan hij zich door een verandering van zijn gezicht juist slechter gaan voelen. Wens en mogelijkheden moeten overeenkomen anders ga ik er niet aan beginnen.”

Maak je dat vaak mee?

“Ik denk dat ik in een kwart van de gevallen dat gesprek aan ga. Als mensen in een verstorende levensfase zitten door scheiding, ontslag, verhuizing, ontworteling, noem maar op. In die fase is het sowieso onverstandig iets te laten doen omdat je dan kwetsbaar bent. Die emotionele instabiliteit moet ik eruit filteren. Eerst moeten ze orde op zaken stellen, voordat ik iets kan doen. Klinkt misschien een beetje belerend, maar is wel verstandig.”

Met wat voor wensen komen deze cliënten dan?

“Vaak met dingen waarbij de emotie niet in verhouding staat tot wat ik als arts zie. Dat kan van alles zijn. Of de neus is te groot, te breed, of zit te veel links of rechts terwijl ik dat dan niet zie.”

Wat kan daarachter zitten?

“Iemand die bijvoorbeeld is misbruikt in zijn of haar jeugd en waarvan de neus lijkt op die van de vader. De neus wordt dan een personificatie van de slechte jeugd. Dat soort dingen.”

Dus de neus kan een verrekening zijn van een hoop persoonlijke ellende? Meer nog dan een ooglidcorrectie of een facelift?

“Ja, absoluut. Er zit veel meer emotie achter. Waarom dat precies is, is niet helemaal duidelijk.”

Zijn het lastige dilemma’s?

“Ja, het dilemma van cosmetische chirurgie is dat het allemaal niet echt nodig is volgens de medische regels. Mensen zijn immers niet ziek in de klassieke zin van het woord. Maar sociale problemen hebben een enorme impact op mensen. Wie ben ik dan om te zeggen of een operatie nodig is of niet? Het is aan mij om te zorgen dat iemand het om de juiste redenen doet, want als dat niet zo is, dan kan een ingreep de problemen alleen maar groter maken.

Als mensen stabiel zijn en hun wens goed kunnen beargumenteren, de operatie begrijpen en snappen dat er voor- en nadelen zijn en dat het resultaat niet perfect zal worden, dan helpt een ingreep echt. Het is verwachtingsmanagement. Ik probeer de motivatie achter iemands wens eruit te filteren. Dat is echt een kwestie van empathie, niet van sympathie.”

Empathie, geen sympathie? Wat bedoel je daarmee?

“Met sympathie probeer je iets op te lossen voor iemand, maar daarmee neem je hem eigenlijk niet heel serieus. Dus als jij je verdrietig voelt en ik zeg “doe niet zo lullig, het is toch mooi weer buiten”, dan geef je iemand het gevoel dat hij of zij niet mag voelen wat hij voelt. Je keurt de emotie af, terwijl iemand die toch echt voelt. Hij heeft echt het gevoel dat een operatie hem zal helpen de wereld beter aan te kunnen. Empathie daarentegen is invoelbaar zijn. Je verplaatst je in iemand en begrijpt wat het voor diegene betekent dat het buiten regent. Dat wil niet zeggen dat je het per se eens moet zijn met de emoties, maar wel dat diegene mag voelen wat hij voelt. Want er is echt veel wetenschappelijk bewijs dat mensen die - al is het maar dat ze het gevoel dat ze er goed uitzien - meer zelfvertrouwen hebben en ook beter functioneren in onze maatschappij.”

Hoe moeilijk is een neuscorrectie in de rangorde van plastische ingrepen?

“Neusoperaties zijn de hogeschool van plastische chirurgie. Het zijn hoog technische operaties omdat je opereert aan een complex dynamisch systeem, dat zowel uiterlijke kenmerken heeft als innerlijke functionaliteit. Je moet dus vorm en functie met vorm combineren in een grote driedimensionale puzzel. Je moet een esthetisch oog hebben, want het moet passen in het gezicht. Je moet begrip hebben voor de structuren aan de binnenkant van de neus en de manieren waarop die wel of niet onderling kunnen bewegen om ervoor te zorgen dat je het gewenste resultaat krijgt. En je moet zoals gezegd de psyche in ogenschouw nemen. Daarom is het zo belangrijk om voldoende ervaring te hebben met neusoperaties om voorspelbaarheid in resultaten te krijgen. En er zijn niet zoveel chirurgen die dat hebben.”

Wat heb je nodig om een goede chirurg voor neuscorrecties te zijn?

“Je moet met twee handen kunnen opereren om bij alle hoeken en gaten te kunnen komen want er is gewoon weinig ruimte in een neus. Ik heb mezelf daarin getraind want ik ben eigenlijk rechtshandig. Natuurlijk moet je het vaak doen. Je moet bijhouden wat er gebeurt in de wereld. Daarom geef ik één keer per jaar een operatiecursus waarin ik bekende neuschirurgen uitnodig van wie ik denk zelf ook wat te kunnen leren. En verder heb ik altijd een fellow die met me meeloopt, een jonge plastisch chirurg uit het buitenland die net klaar is met zijn studie, en die kritische vragen stelt. Dat houdt me scherp. Het risico van de cosmetiek is namelijk dat je op zeker moment zo in jezelf begint te geloven dat niemand je meer corrigeert. En dat lijkt me niet verstandig.”

Waarom ben je eigenlijk plastisch chirurg geworden?

“Het technisch handelen leek mij heel leuk. Als kind was ik altijd al autootjes uit elkaar aan het halen en weer in elkaar aan het zetten met nieuwe meubilering, een ander stuur enzovoort. Ik wilde ook graag met mensen werken en houd van het sociale en psychologische aspect van mijn vak. Mensen zijn over het algemeen niet ziek en kunnen dus zelf kiezen wat en wie ze als arts willen, dat maakt gesprekken interessant en positief.”